Jurista Ánne Nuorgam lea válljejuvvon Ovttastuvvan našuvnnaid álgoálbmogiid bissovaš foruma ságadoallin. Nuorgam lea riektediehtagiid magisttar ja Suoma sámedikki lahttu.
Guhká riikkaidgaskasaš álgoálbmotpolitihkas doaibman Nuorgam lea hui ilus ja movtta válljejumis.
– Dát lea hárvenaš gudni beassat jođihit. Lean giitevaš luohttámušas, go válljejedje mu dákkár bargui, dadjá Nuorgam New Yorkas.
Nuorgam beasaige čohkkedit ON váldosále ságadoallin gaskabeŋkii, go bissovaš foruma čoahkkin álggii ja oaidnit buohkaid, geat ledje boahtán miehtá máilmmi.
– Dat lei erenoamáš dovdu. Ii goassige leat ovdal beassan čohkkát gaskkamuš beaŋkkas. Váimmu liggii, go oinnii nu olu oahpes olbmuid. Sáhtii leat čeavlái das, maid sápmelaččat leat bargan ja olahan.
Ánne Nuorgama niehku lea ollašuvvan ja son beasságe dál ovddidit duođas daid áššiid, maidda jáhkká.
Ovddit ságadoallit leat guođđán stuorra stevveliid, maid juohkehaš háliida deavdit. Bissovaš foruma vuosttas ságadoalli lei Ole Henrik Magga ja su áigodat álggii jagis 2002.
– Son barggai duođai buori barggu, go sajáiduhtii bissovaš foruma Ovttastuvvon našuvnnaid vuogádagas, giitala Nuorgam Magga áigodaga lagabui guoktelogi jagi dassái.
Čuovvovaš jahkái stuorra hástalusat
Ánne Nuorgamis lea ovddabealde miellagiddevaš jahki ságadoallin. Bissovaš foruma mandáhta dahje doaibmaváldi guoská dušše ON:a doaibmaorgánaid. Daid bokte lea vejolaš ovddidit áššiid doaibmaprográmmaid ja prošeavttaid bokte.
– Oppalaččat háliidit buorit álgoálbmogiid eallindiliid ja vuoigatvuođaid dili máilmmis, lohká Nuorgam vuoruhuvvon áššiid.
Nuorgam čalmmustahttá álgoálbmogiid dili ja dadjá, ahte máilmmis álgoálbmogat leat dábálaččat geafimusaid joavkkus.
– Eallindili ja geafivuođa sáhttá buoridit sierra ON orgánaid fidnuid bokte. Dakkárat leat ovdamearkan skuvllenprográmmat mánáide. Davviriikkain daid fuolaha stáhta, muhto muhtun eará riikkain daid ferte ON fuolahit, čilge aiddo válljejuvvon ságadoalli.
Lassin álgoálbmogiid iešmearrideapmi, ráfi ja oadjebasvuohta leat Nuorgamii dehálaččat.
– Ulbmilin lea álgoálbmogiid iešmearrideami buorideapmi sihke ráfi ja dorvvolašvuođa buorideapmi álgoálbmotguovlluiguin. Máŋgii álgoálbmogat orrot guovllus, gos leat konflivttat ja soađit. Iskat čalmmustahttit álgoálbmogiid dákkár diliiguin ja nie fidnet eanet oadjebas dili, čilge Nuorgam.
Nuorgam mielde dan sáhttá dahkat nu, ahte skuvle ON ráfibargiid álgoálbmogiid vuoigatvuođain ja dainna, mo álgoálbmogiid galgá gudnejahttit.
Čoahkkin joatkašuvvá miessemánu álgui
Ovttastuvvan našuvnnaid álgoálbmogiid bissovaš forum joatkašuvvá vel miessemánu álgobeivviid rádjái. Máilmmi stuorimus álgoálbmogiid čoahkkima temán lea dán vuoro álgoálbmogiid árbediehtu.
Čuovvovaš vahku áigge gieđahallojuvvojit ollislaččat áššit, man gullet bissovaš foruma doaibmaváldái dego olmmošvuoigatvuođat, dearvvasvuohta, biras ja oahpahusáššit.
– Gieđahallat álgoálbmotgielaid jagi ja daid doaibmabijuid. Lassin hállat árbedieđus ja das, mo dieđu suodjalit, oahpahit buolvvas bulvii ja gullat, makkár dilli lea miehtá máilmmi. Gullat maid árbedieđu seailluheamis ja sirdima hástalusain, čilge Nuorgam čoahkkima áššiid.
Boahtte vahkus leat eará lágideamit dego guovloságastallamat.
– Gieđahallat dihto guvlui mihtilmas áššiid, maid gullá maid árktalaš guovllu ságastallan. Dalle hállojuvvo earret eará hálddahusas, autonomiijas.
Galgágo sámediggi beassat iehčanaččat ovddastit ON:s?
Bissovaš forum gieđahallá dán čoahkkimis maid dan, makkár sajádat álgoálbmogiid iešráđđenorgánain galgá leat ON systema siskkobealde.
– Dálá dilis sámedikkit ovddastit stáhtaid sáttagottiin dahje dego searvin, mii ii olláge vástit sámedikki sajádaga. Mii viggat buoridit min álbmotválljejuvvon orgánaid sajádaga.
Maŋit vahkus bissovaš forum mearrida boahtte jagi čoahkkima fáttá ja mat áššit dolvojuvvojit ovddos guvlui sihke loahpparaporta almmuhuvvo.
ON bissovaš foruma čoahkkin álggii vuossárgga 22. cuoŋománu ja nohká miessemánu goalmmát beaivve.
Guldal Ánne Nuorgam olles jearahallama Dearvva!-sáddagis Yle Areenas.